Түркістан облысының демографиясы: өсім мен өркендеудің аймақтық үлгісі

Түркістан 15 шілде, 2025

Түркістан облысы – Қазақстанның рухани астанасы ғана емес, сонымен бірге демографиялық өсімнің басты орталығы. Елімізде халық саны 20 миллионға жақындап отырған шақта, Түркістан өңірі туу көрсеткіші, табиғи өсімі және жастар үлесі бойынша республикада көш бастап келеді. Бұл мақалада біз облыстың демографиялық дамуындағы басты көрсеткіштерді, соңғы ресми жаңалықтарды және болашақтағы әлеуетін сараптап, оның Қазақстандағы орны мен маңызын ашып көрсетеміз,- деп хабарлайды turkistan.today

Халық саны және жалпы құрылым

2025 жылдың шілдесіндегі ресми дерекке сәйкес, Түркістан облысының халық саны 2,151 миллион адамға жетті. Оның ішінде 74,7%-ы ауылдық жерлерде, 25,3%-ы қалаларда тұрады. Бұл көрсеткіш өңірдің ауыл шаруашылығына бейімділігін және ауылдық инфрақұрылымның қаншалықты маңызды екенін айғақтайды.

Облыстағы халықтың жас құрылымы да ерекше: әрбір бесінші қазақстандық бала Түркістан өңірінде дүниеге келеді. Бұл – ел болашағы үшін үлкен демографиялық артықшылық. Жастардың басым үлесі еңбек нарығын жаңа күшпен толықтырып қана қоймай, мәдени, ғылыми және әлеуметтік тұрғыдан да жаңа серпін береді.

Табиғи өсім: тұрақты көшбасшылық

Қазақстанның өзге аймақтарымен салыстырғанда Түркістан облысында туу деңгейі ең жоғары. 2024 жылы мұнда 57 мыңнан астам бала дүниеге келген, ал 2025 жылдың алғашқы жартыжылдығында бұл көрсеткіш 23 391 бала болды. Қайтыс болғандар саны – небәрі 4 930 адам, нәтижесінде табиғи өсім 18 461 адамды құрады.

Бұл статистика Түркістан облысының тұрақты түрде халық санын арттырып келе жатқанын көрсетеді. Табиғи өсім жағынан өңір жыл сайын республикада алдыңғы қатарда тұр. Бұл – халықтың болашаққа сенімі мен жас отбасылардың бала сүйюге деген ұмтылысының дәлелі.

Әйелдер мен аналардың үлесі

Облыста 1,2 миллионға жуық әйел тұрады. Әйелдердің жалпы үлесі халықтың 49,2%-ын құрайды. Демек, облыстағы аналар мен қыз-келіншектер демографиялық өсімнің негізгі қозғаушы күші болып отыр.

Мемлекеттік бағдарламалар аясында көпбалалы аналарға, жалғызбасты әйелдерге және әлеуметтік осал топтарға арнайы қолдау шаралары жүзеге асырылуда. Түркістандағы отбасын қолдау орталықтары мен FSM Social мобильді қосымшасы аналардың әлеуметтік, психологиялық және құқықтық мәселелерін шешуге көмектесуде.

Көші-қон факторлары

2025 жылдың бірінші жартысында облыстан 22 мыңнан астам адам көшіп кеткен. Бұл – негізінен жастардың жұмыс, оқу және әлеуметтік инфрақұрылымға байланысты үлкен қалаларға қоныс аударуынан туындайтын құбылыс. Дегенмен, сыртқы көші-қон көрсеткіші оң нәтиже көрсетіп отыр: шетелден келгендер саны кеткендерден асып түсті.

Бұл тенденция өңірдің әлі де болса инфрақұрылымдық тұрғыдан дамуы қажет екенін айғақтайды. Дегенмен, табиғи өсімнің жоғары деңгейі көші-қоннан болатын шығынды толықтай өтеп отыр.

Өмір сүру ұзақтығы және денсаулық

Облыстағы орташа өмір сүру ұзақтығы – 74,9 жас, оның ішінде ерлер – 71,6 жас, әйелдер – 78,3 жас. Бұл көрсеткіш соңғы жылдары тұрақты өсім байқатып отыр. Ана мен бала денсаулығын жақсарту мақсатында перзентханалар жаңартылып, халықаралық ұйымдар қолдауымен “Baby-Friendly Hospital” стандарттары енгізілуде.

Ауыл мен қала демографиясының ерекшелігі

Облыс халқының үштен екісінен астамы ауылда тұратыны белгілі. Бұл ауыл шаруашылығының әлеуетін күшейтіп, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге үлкен мүмкіндік береді. Жастар ауылдан қалаға көшуге бейім болғанымен, жаңа жұмыс орындарын ашу, ауыл инфрақұрылымын жақсарту арқылы көші-қонды азайтуға болады.

Қалалардағы демографиялық өсім де жыл сайын қарқын алуда. Түркістан қаласы мен Кентау секілді орталықтарда тұрғындар саны артып, жаңа тұрғын үйлер мен әлеуметтік нысандар салынуда.