Түркістан облысындағы қоғамдағы әйелдердің рөлі: жаңа бастамалар

Соңғы жылдары Түркістан облысында әйелдердің қоғамдағы орны мен беделін арттыруға бағытталған кешенді бағдарламалар қабылданып, нақты нәтижелер байқалуда. Бұл өзгерістер саясатта, бизнесте, білім мен денсаулық саласында, мәдениетте және ауылдық өмірде айқын көрінуде.

Әйелдердің әлеуметтік-саяси өмірдегі рөлі

2025 жылдың басында Түркістан облыстық мәслихатында депутат әйелдердің үлесі 32%-ға жетті. Бұл көрсеткіш 2018 жылмен салыстырғанда екі есе өскен. Әйел депутаттар негізінен әлеуметтік салаға, отбасы және балалар мәселелеріне қатысты бастамаларды қолдап жүр.

2024 жылы Түркістан қаласында өткен “Әйел – қоғам тірегі” республикалық форумында облыс әкімі Дархан Сатыбалды әйелдердің мемлекеттік басқаруға қатысу үлесін арттыруға ерекше назар аударылатынын атап өтті. Форумға Қазақстанның барлық аймақтарынан келген саясаткер, кәсіпкер және қоғам белсендісі әйелдер қатысты (turkistan.today).

Сондай-ақ, 2025 жылдың наурызында өткен “AMANAT” партиясы филиалының әйелдер қанатының кеңейтілген отырысында Түркістан облысынан 150-ден астам белсенді әйел партиялық жұмыстың жаңа бағыттарына ұсыныстар жасады.

Әйел кәсіпкерлігінің дамуы

Өңірдегі экономикалық белсенді әйелдердің үлесі жылдан-жылға артып келеді. 2025 жылдың бірінші тоқсанындағы ресми деректерге сәйкес:

Түркістан облысындағы шағын және орта бизнестің 48%-ын әйелдер басқарады.

Әйел кәсіпкерлердің жетекшілігімен 45 мыңға жуық жұмыс орны ашылған.

Кәсіпкер әйелдер негізінен ауыл шаруашылығы, тігін өндірісі, қолөнер, қызмет көрсету және білім беру саласында белсенді.

2024 жылы іске қосылған “Әйелдер кәсіпкерлігін дамыту орталығы” (ЕҚДБ қолдауымен) өңірде әйелдердің бизнес-білім алуына жағдай жасады. Бұл орталық арқылы 1 жыл ішінде 1 200 әйел кәсіпкерлік бойынша тегін оқудан өтті, оның ішінде 300 әйел өз ісін ашты.

Жаңалық ретінде айта кетсек, 2025 жылдың мамыр айында Түркістан қаласында алғашқы рет “Әйелдер кәсіпкерлігі жәрмеңкесі” өтті. Онда 200-ден астам әйел кәсіпкер өз өнімдерін ұсынып, 50-ден астам іскерлік келісімшарт жасалды (daismedia.kz).

Білім беру және ғылым саласындағы әйелдер

Түркістан облысындағы педагог мамандардың 72%-ы – әйелдер. Соның ішінде:

Мектеп директорларының 38%-ы,

Балабақша меңгерушілерінің 85%-ы,

ЖОО оқытушыларының 42%-ы әйелдер.

Әсіресе ғылымда жас әйел зерттеушілердің үлесі артып келеді. Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде 2024 жылы 70-ке жуық жас әйел PhD докторантура бағдарламасына қабылданды. Бұл көрсеткіш соңғы бес жылдағы ең жоғары деңгей болып отыр.

Сонымен қатар, 2025 жылы Түркістан облыстық білім басқармасы “STEM – қыздарға арналған білім” жобасын іске қосты. Оның аясында ауыл мектептеріндегі 5 мыңнан астам қыз балаға ІТ, робототехника және инженерия негіздері үйретілуде.

Денсаулық сақтау және аналарды қолдау

Әйелдердің қоғамдағы рөлі ең алдымен денсаулық мәселесімен тығыз байланысты. 2024 жылы Түркістан облысында:

Түркістан қаласында 500 орындық жаңа перзентхана ашылды.

Жетісай мен Кентау қалаларында заманауи әйелдер консультация орталықтары жұмысын бастады.

“Smart-Med” электронды жүйесі енгізіліп, жүкті әйелдер мен аналардың денсаулығын онлайн бақылау мүмкіндігі жасалды.

2025 жылдың көктемінде облыста “Ана мектебі” орталығы іске қосылды. Мұнда жас аналарға бала тәрбиесі, психологиялық қолдау және заңдық кеңес беріледі.

Бұл бастамалар облыстағы ана мен бала денсаулығын жақсартуға ғана емес, әйелдердің әлеуметтік белсенділігін арттыруға да ықпал етуде.

Мәдениет пен руханияттағы әйелдер

Әйелдердің мәдениеттегі рөлі де ерекше. Түркістан облысының театрларында, музейлерінде, өнер мектептерінде еңбек ететін қызметкерлердің басым бөлігі – әйелдер.

2025 жылдың ақпанында Түркістан қаласында “Қазақ әйелінің бейнесі өнерде” атты халықаралық көрме өтті. Оған Қазақстаннан бөлек, Қырғызстан, Өзбекстан және Түркиядан суретші әйелдер қатысты.

Сондай-ақ, “Әзірет Сұлтан” мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейінде әйел археологтар мен тарихшылардың қатысуымен қазақ әйелінің дәстүрдегі орнына арналған ғылыми конференция өткізілді.

Ауылдағы әйелдердің рөлі

Түркістан облысында ауыл әйелдерінің қоғамдағы үлесі ерекше. Олар ауыл шаруашылығында еңбек етіп қана қоймай, жергілікті қоғамдастықтарға белсенді араласады.

2024 жылы іске қосылған “Ауыл әйелдерінің лигасы” атты қозғалыс өңірдегі 800-ден астам ауыл әйелін біріктірді. Бұл қозғалыс әйелдердің бизнес-идеяларын қолдап, микрогранттар бөледі.

Мысалы, Созақ ауданындағы әйелдер кооперативі жүн өнімдерін өндіруді жолға қойып, бүгінде Ресей мен Қырғызстанға экспорт жасауда.