Түркістан облысындағы гендерлік саясат: тең мүмкіндіктерді дамыту

Соңғы жылдары Түркістан облысында әйелдердің еңбек нарығына қатысуын арттыру, қыз балалардың білім алу мүмкіндіктерін кеңейту, отбасындағы гендерлік теңдік мәдениетін қалыптастыру, тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу және әйел кәсіпкерлігін қолдау бағытында жаңа жобалар жүзеге асып жатыр.

Гендерлік саясаттың мемлекеттік негіздері

Қазақстанда гендерлік теңдікті қамтамасыз ету үшін «Қазақстан Республикасындағы әйелдер мен ерлердің тең құқықтарының және тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдіктері туралы» заң жұмыс істейді. Осыған сәйкес, әр облыста арнайы бағдарламалар әзірленіп, жергілікті деңгейде орындалып отыр.

Түркістан облысы әкімдігі мен мәслихаты «Отбасы және гендерлік саясат жөніндегі комиссияның» жұмысын жолға қойған. Бұл комиссия әйелдердің әлеуметтік жағдайын жақсарту, кәсіпкерлігін қолдау, тұрмыстық зорлықтың алдын алу бойынша шешімдер қабылдайды.

Әйелдердің еңбек нарығындағы орны

2024 жылғы ресми дерекке сәйкес, Түркістан облысында жұмыс істейтін халықтың 49%-ын әйелдер құрайды.

Орта және шағын бизнес саласында әйелдердің үлесі 35%-ға жеткен.

Ауыл шаруашылығы, білім, денсаулық сақтау саласында әйелдердің басым бөлігі жұмыс істейді.

2024 жылдың қарашасында Түркістан облысында «Әйелдер кәсіпкерлігін дамыту орталығы» ашылды. Мұнда әйелдерге бизнес-жоспар құру, қаржы институттарына шығу, маркетингтік білім алу бойынша тегін кеңес беріледі. Алғашқы үш айда орталыққа 700-ден астам әйел жүгінген.

Қыз балалардың білім алуына қолдау

Түркістан облысында мектеп жасындағы қыз балалардың білім алу деңгейі соңғы бес жылда айтарлықтай артқан.

2023 жылы Түркістандағы Назарбаев Зияткерлік мектебінде қыз балалардың үлесі 54% болған.

Ауылдық жерлерде мектепке бармай қалған қыз балалардың мәселесін шешу үшін «Қыз бала – болашақ ана» бағдарламасы іске қосылған.

Сондай-ақ, 2025 жылдың басында Жетісай және Сарыағаш аудандарында қыз балаларға арналған IT және STEM бағытындағы тегін курстар ашылды. Бұл курстарға қазірдің өзінде 300-ден астам жасөспірім қыз қатысуда.

Әйелдер кәсіпкерлігі

Әйел кәсіпкерлігін дамыту – гендерлік саясаттың маңызды бөлігі.

2024 жылы Түркістан облысында «Ана кәсіпкер» жобасы аясында 1 200 әйел кәсіп ашуға грант алды.

Олардың ішінде тігін цехы, кондитерлік өнімдер, ауыл шаруашылығы кооперативтері бар.

2024 жылдың соңында Түркістан қаласында әйелдерге арналған индустриялық аймақ құрыла бастады. Мұнда шағын өндіріс орындары, қолөнер шеберханалары, әлеуметтік кәсіпкерлік жобалары іске қосылмақ.

Гендерлік теңдік және отбасылық құндылықтар

Гендерлік саясат тек экономикалық қолдау емес, сонымен қатар қоғамдағы сана-сезімді өзгертуге бағытталған.

Түркістан облысында «Әкелер мектебі» мен «Аналар клубы» жұмыс істейді. Бұл бастамалар отбасында әке мен ананың рөлін тең дәрежеде қалыптастыруға ықпал етеді.

Мектептерде «Отбасылық өмір мәдениеті» факультативі енгізіліп, қыз балаларға өзін-өзі бағалау, құқықтық сауаттылық, көшбасшылық дағдылар үйретілуде.

2025 жылдың ақпан айында Түркістанда өткен «Әйелдер және қоғам» форумына Қазақстанның түкпір-түкпірінен 300-ден астам белсенді әйел жиналды. Форумда гендерлік саясаттың жаңа бағыттары талқыланып, әйелдердің саясатқа қатысуын кеңейту ұсынылды.

Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу

Бұл – ең өзекті мәселелердің бірі. Түркістан облысында тұрмыстық зорлыққа қарсы түрлі бағдарламалар жүзеге асырылуда.

2024 жылы облыстағы дағдарыс орталықтарына 1 800-ден астам әйел жүгінген.

«111 – Балалар мен әйелдерге арналған сенім телефоны» арқылы 3 мыңға жуық қоңырау түскен.

Әр ауданда полиция жанындағы арнайы топтар құрылған.

2024 жылы Түркістан облыстық полиция департаменті БҰҰ-ның «Гендерлік зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күн» акциясына қосылып, қоғамдық орындарда ақпараттық науқандар өткізді.

Саясаттағы әйелдер

Түркістан облысында әйелдердің мемлекеттік басқару жүйесіне қатысуы да артып келеді.

Қазіргі таңда облыстық мәслихат депутаттарының 30%-ы – әйелдер.

Әкімдік жанындағы түрлі басқармаларда басшылық қызметте отырған әйелдердің үлесі де өсуде.

2025 жылы Түркістан облысы тарихында алғаш рет аудан әкімі қызметіне әйел тағайындалды. Бұл жаңалық қоғамда қызу талқыланып, гендерлік саясаттың нақты жетістігі ретінде бағаланды.

Түркістан облысы әкімі жанындағы әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссия отырысы өтті. Мәжіліске облыс әкімінің орынбасары Бейсенбай Тәжібаев төрағалық етіп, жүргізіп отырды. Жиынға комиссия мүшелері, құқық қорғау оргадары өкілдері, аудан және қалалық комиссия төрағалары селекторлық форматта қатысты. Күн тәртібінде 4 мәселе қаралып, баяндамалар жасалды.

— Мемлекет гендерлік теңдікті қамтамасыз ету, отбасылық институтты нығайту, ана мен бала құқығын қорғау, тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу және әлеуметтік қолдау бағытында ауқымды жұмыстарды атқаруда. Түркістан өңірінде игілікті бастамалар мен жобалар жүзеге асырылып келеді. Әйелдер қауымы сан түрлі саланы меңгеріп, еңбектеніп, елді дамытуға үлес қосуда. Бүгін жиі кездесетін мәселелерді ортаға салу, ұсыныстарды талқылау және шешілу жолдарын қарастыру үшін жиналдық. Сіздер қоғамда белсене іс атқарып, проблемалардың ошақтарын жіті білесіздер. Сондықтан пікірлеріңізді тыңдау - маңызды. Ерте жүктіліктің алдын алу шараларының нәтижесінде көрсеткіш төмендеді. Дегенмен кәмелетке толмағандар арасында және оларға жасалатын құқықбұзушылық азаймай отыр. Көбіне әлеуметтік жетіспеушілік пен отбасылық жанжалдан туындайды. Сондай-ақ қадағалауды жазғы демалыста да елеусіз қалдырмаған абзал. Білім ұяларынан бастап колледждерге дейін, жалпы жергілікті жерлерде бақылауды күшейтіп, жұмысты жандандыруды тапсырамын, - деді Бейсенбай Дәулетұлы.