Түркістан облысындағы гендерлік саясат: тең мүмкіндіктер

Түркістан облысы – демографиялық өсімі жоғары, ауыл халқы басым аймақ. Бұл өңірде әйелдердің әлеуметтік белсенділігін арттыру, олардың еңбек нарығына қатысуын кеңейту, гендерлік теңдікті сақтай отырып, қоғамдық өмірге тарту бағытында көптеген жұмыстар атқарылып жатыр. Соңғы жылдары Түркістан облысы гендерлік саясаттағы жаңашыл бастамаларымен ерекшеленіп келеді.

Гендерлік саясаттың құқықтық негіздері

Қазақстанда гендерлік теңдік Конституциямен және бірқатар заңдармен бекітілген. Соның ішінде:

«Қазақстан Республикасындағы әйелдер мен ерлердің тең құқықтарының және тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдіктері туралы» Заң;

2030 жылға дейінгі отбасылық-гендерлік саясат тұжырымдамасы;

Президент жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия қызметі.

Осы құжаттар негізінде Түркістан облысында әйелдердің құқықтарын қорғау, олардың саясат, экономика және әлеуметтік саладағы рөлін күшейту бағытында кешенді шаралар қабылдануда.

Әйелдердің әлеуметтік жағдайы

Түркістан облысында халық саны 2,1 млн-нан асады, оның 51%-ын әйелдер құрайды. 2024 жылғы статистикаға сәйкес:

• еңбекке қабілетті жастағы әйелдердің 45%-ы ресми жұмыспен қамтылған;

• 30%-ы шағын және орта бизнес саласында еңбек етеді;

• ауыл шаруашылығындағы жұмысшылардың 40%-ы – әйелдер;

• мемлекеттік қызметкерлердің ішінде әйелдердің үлесі – 38%.

Бұл көрсеткіштер гендерлік теңдікті қамтамасыз ету жолында әлі де атқарылатын істердің көп екенін айқындайды.

Жаңалықтар мен соңғы бастамалар

Әйелдер кәсіпкерлігін қолдау

2024 жылы Түркістан облысында әйелдерге арналған «Кәсіпкер ана» бағдарламасы іске қосылды. Бағдарлама аясында:

• 500-ге жуық әйел 2–5 млн теңге көлемінде грант алды;

• ауылдағы көпбалалы аналарға тігін цехын, наубайхана мен шағын шаруашылық ашуға мүмкіндік жасалды;

• бизнес жүргізуді үйрететін «Ана мектебі – кәсіпкерлікке жол» курстары ұйымдастырылды.

Бұл жоба облыстың гендерлік саясатындағы ең ірі бастамалардың бірі болып саналады.

Саясаттағы әйелдер

2024 жылғы мәслихат сайлауында Түркістан облыстық мәслихат депутаттарының 32%-ын әйелдер құрады. Бұл көрсеткіш 2019 жылмен салыстырғанда 12%-ға жоғары.

Әйелдердің қоғамдық-саяси өмірге араласуын арттыру мақсатында:

• «Әйел көшбасшылар клубы» құрылды;

• Жас қыздарға арналған «Қоғамдық саясат мектебі» ашылды;

• Мемлекеттік қызметтегі әйелдерге арналған менторлық бағдарламалар іске қосылды.

Білім және гендерлік теңдік

Облыстағы мектептердің 60%-ында гендерлік тәрбие элементтері енгізілген. Бұл сабақтарда ұлдар мен қыздардың тең мүмкіндіктері, зорлық-зомбылықтың алдын алу, отбасындағы сыйластық тақырыптары қамтылады.

Түркістандағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде «Гендерлік зерттеулер орталығы» ашылып, студенттер мен зерттеушілер осы салада ғылыми жобалар жүргізе бастады.

Гендерлік зорлық-зомбылықтың алдын алу

Түркістан облысында тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселесі өзекті болып қала беруде. Оны шешу үшін:

«Қорғау» әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету орталықтары ашылды;

Әйелдерге арналған сенім телефондары тәулік бойы жұмыс істейді;

2024 жылы облыста 1 500-ден астам әйелге құқықтық және психологиялық көмек көрсетілді.

Сонымен қатар, полиция департаменті жанынан тұрмыстық зорлық-зомбылықпен күрес бөлімі құрылып, «Отбасындағы бейбітшілік» акциялары тұрақты түрде өткізіліп тұрады.

Ауыл әйелдерін қолдау

Түркістан облысының халқының басым бөлігі ауылда тұрады. Сондықтан ауыл әйелдерін қолдау бағытында бірқатар жобалар жүзеге асуда:

«Ауыл әйелдері форумы» жыл сайын өтеді;

Жергілікті әкімдіктер тарапынан ауыл әйелдеріне микронесие ұсынылады;

2024 жылы Мақтаарал, Сарыағаш, Отырар аудандарында 300-ден астам әйелге шағын грант берілді.

Денсаулық сақтау саласында гендерлік теңдік

Әйелдердің репродуктивті денсаулығын қорғау мақсатында:

облыстық перзентханалар жаңартылып, ана мен балаға заманауи медициналық қызмет көрсетілуде;

«Ана мектебі» бағдарламасы арқылы 18 мыңнан астам әйел тегін курстан өтті;

қыз балалардың арасында ерте жүктіліктің алдын алу үшін арнайы дәрістер оқылып, әлеуметтік роликтер таратылды.

Жастар саясаты және гендер

Жастар арасында гендерлік теңдікті түсіндіру жұмыстары күшейтілуде. 2024 жылы Түркістан облысында:

50-ден астам мектеп пен колледжде «Гендерлік білім апталығы» өтті;

ЖОО студенттері арасында «Теңдік – қоғам іргетасы» атты дебат турнирлері ұйымдастырылды;

Әлеуметтік желілерде «Қыз – ұлт болашағы» атты челлендж басталды.

Статистика

2024 жылғы ресми мәліметтерге сәйкес:

Түркістан облысында 98 мыңнан астам көпбалалы ана бар;

Әйелдердің 37%-ы кәсіпкерлікпен айналысады;

Мемлекеттік қызметтегі әйелдердің үлесі – 38%;

ЖОО-да оқитын студенттердің 55%-ын қыздар құрайды.

Қоғамдық ұйымдардың рөлі

Түркістан облысында 40-қа жуық қоғамдық ұйым гендерлік саясат саласында жұмыс істейді. Олардың қатарында:

«Әйелдер кеңесі»;

«Аналар қоры»;

«Жастар мен әйелдер бастамалары орталығы».

Бұл ұйымдар әйелдерге заңгерлік, психологиялық көмек көрсетіп, әлеуметтік жобаларды жүзеге асыруда.